Wat zijn hormonen?

Hormonen spelen een hele grote rol in gezondheid en gewicht. Begrip over wat er mis kan gaan met onze hormonen is daarom belangrijk, maar nog belangrijker is het om de hormonale harmonie te bewaren. Hormoonbalans. Je hoort van alle kanten dat het belangrijk is, maar waarom eigenlijk? Ik ga het je uitleggen! Wat is een hormoon eigenlijk? Een hormoon is een boodschapperstofje (een chemische stof) dat je lichaam zelf aanmaakt door hormoonklieren, en daarna in de bloedsomloop terechtkomt om allerlei processen in ons lichaam te controleren en reguleren.

Hoe werken hormonen?

Het woord hormonen betekent ‘aanzetten tot activiteit’ en dat is dus wat ze doen. Ze zetten in ons hele lichaam allerlei processen in gang. In nagenoeg alle cellen en weefsels in je lichaam. Er is slechts een hele kleine hoeveelheid van nodig en toch zijn ze onmisbaar. We zouden niet kunnen leven zonder hormonen. En dat is niet zo vreemd, want wat wordt er nu niet door hormonen beïnvloed? Of het nu gaat over je stemming, je slaap, je energieniveau, veroudering, je spijsvertering of je gewicht: alles heeft een relatie met je hormonen.

Waar worden hormonen aangemaakt?

Hormonen worden aangemaakt in endocriene klieren zoals de schildklier, de eierstokken, de hypofyse (in de hersenen), de bijnierschors, de hypothalamus (een belangrijk regelcentrum dat zich centraal en onderaan de hersenen bevindt), de alvleesklier, testikels, etc. Endocrien wil zeggen dat de klier de hormonen op het juiste moment afscheidt in de bloedbaan. Via de bloedbaan komen de hormonen dus op de plaats van bestemming. Als de sleutel past in het slot, kan het hormoon zijn werking uitoefenen. En zijn we in balans! Of toch niet?

Het verband tussen hormonen en gezondheid

Wat is het dan verband tussen hormonen en gezondheid? Onze omgeving bestaat uit al die dingen die we voelen, horen, zien, proeven en ruiken. Het contact met onze omgeving verloopt via sensoren, de belangrijkste hiervan zijn onze vijf zintuigen. Maar we zitten letterlijk vol met ‘zintuigen’. We zijn ons niet bewust van de werking van deze sensoren, maar ze houden ons lichaam constant aangepast aan onze omgeving, via sensoren herstellen we de disbalansen (bijvoorbeeld extreme kou of warmte) die door de omgeving worden veroorzaakt. Veel van deze sensoren bevinden zich in de huid, longen en ons maagdarmkanaal. De informatie die de sensoren opvangen uit de omgeving, wordt onder meer door hormonen aan andere weefsels en vooral aan onze hersenen doorgegeven. Het is niet te onderschatten welke impact hormonen hebben op het leven van een vrouw. Een hormoonspiegel die uit balans is, heeft dus een grote weerslag op het hele lichaam.

De vrouwelijke hormonen

De belangrijkste vrouwelijke hormonen zijn oestrogeen en progesteron. Ze worden vooral aangemaakt in de eierstokken, maar ook wat in onze bijnieren en in vetweefsel. Vooral het verlies van oestrogeen voor, tijdens en na de overgang verhoogt de kans op klachten.

Hormonale disbalans

Een hormoon staat niet op zichzelf, maar altijd in relatie tot andere hormonen / processen. Alle hormonale stoffen werken onderling met elkaar samen en beïnvloeden elkaar constant. Hormonen zijn chemische regelstoffen die we zelf kunnen maken, waarmee we dingen in werking kunnen zetten. Het zorgt er dus voor dat een bepaald proces kan gaan plaatsvinden. Ze zijn dus ook van essentieel belang voor vitaliteit en gezondheid, want zonder hormonen kunnen we niet functioneren.

Het mag duidelijk zijn dat een verandering van onze omgeving de harmonie tussen de hormonale communicatie in ons lichaam makkelijk kan verstoren. Als onze hormonen uit balans zijn, gaat er vroeg of laat ergens in ons lichaam iets mis, en kunnen klachten ontstaan. Denk aan:

• Aankomen in gewicht
• Vermoeidheid
• Slecht slapen
• Stemmingswisselingen
• Hoofdpijn
• Depressie
• Nergens zin in hebben (ook niet in seks)
• Concentratieproblemen
• Etc.

Echte hormoonverstoorders zijn:

• Voeding: Bewerkte voeding bevat veel schadelijke stoffen die onze hormonen belasten.
• Diëten: Diëten en vooral de wens om snel af te vallen zorgen ervoor dat onze hormonen in totale chaos achterblijven.
• Stress: Stress is waarschijnlijk de grootste hormoonverstoorder die er is. De vrouwelijke hormoonhuishouding is gevoeliger voor stress dan die van mannen.
• Gebrek aan beweging: Onze hormonen worden blij van beweging! Bewegen zorgt ervoor dat we stress kunnen verminderen, en ons hart en hormoonhuishouding gezond houden.
• Te veel beweging: ook te veel bewegen, en dan vooral langdurige hoog intensiteitstrainingen, zal ook je hormonen uit balans brengen.
• Slecht slapen: Onrustig en licht slapen kan ernstige gevolgen hebben. Slecht slapen zorgt ervoor dat onze honger- en verzadigingshormonen verstoord raken. Dit geeft een risico op overgewicht. Voldoende diep slapen is het gezondste wat je kan doen.
• Medicijnen: Ook medicijnen kunnen onze hormonale balans verstoren, bijvoorbeeld de anticonceptiepil. Deze zit vol synthetische (kunstmatige) hormonen en onderdrukt onze eigen hormoonaanmaak.
• Xeno-oestrogenen en xeno-biotica: Lichaamsvreemde stoffen die moeilijk af te breken zijn. Denk aan pesticiden, plastic, parabenen, siliconen, etc. De werking is vaak nog sterker dan van ons lichaamseigen oestrogeen.

Wat gebeurt er dan met je hormonen?

1. Je hormoonproductie kan omlaag gegaan zijn; door veroudering en slijtage. Richting de overgang gaat je lichaam al wat minder schildklierhormoon produceren. Het kan ook komen door een gebrek aan de nodige bouwstoffen. Voor sommige hormonen heeft ons lichaam eiwitten nodig als bouwstof, voor andere hormonen heeft het lichaam vetten (cholesterol) nodig als bouwstof. Zo kan een eenzijdig voedingspatroon ervoor zorgen dat we te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen. Het kan ook omlaag gaan door een chronische overproductie van hormonen zoals insuline en bijnierhormonen (ons stresshormoon cortisol).
2. Je hormonen zijn onderling uit balans; alle hormonale systemen werken met elkaar samen. Een stijging van het ene hormoon zorgt voor een daling van het andere (of juist een stijging; meer testosteron zorgt voor meer schildklierhormoon, minder progesteron zorgt voor minder schildklierhormoon). De verhoudingen tussen de verschillende hormonen zijn belangrijk voor een gezonde balans.
3. Je cellen worden ongevoelig voor hormonen; je kunt je hormonen zien als een soort sleutel die past op een slot; de receptor van lichaamscellen en zet op die manier de cel in werking. Door een overvloed van hormonen gaan de cellen ongevoeliger worden en zal de werking achteruitgaan. Zo kunnen ziektes ontstaan, denk aan een teveel aan insuline kan uiteindelijk diabetes type 2 veroorzaken. Dat kan ook gebeuren door ontstekingen en een teveel aan vrije radicalen in ons bloed.
4. Een teveel aan hormonen wordt niet afgebroken; de afbraak van hormonen vindt plaats in de lever. Deze kan overbelast zijn door medicijnen, alcohol, pesticiden en andere toxische stoffen, etc. Dan kan de lever de hormonen niet voldoende afbreken en blijven er dus te veel hormonen of afvalstoffen in het bloed aanwezig.

Vaak gaat het om een combinatie van factoren. Onze hormonen volgen een dag-nachtritme, ook wel het circadiaanse ritme genoemd. Zo lang dat goed gaat, voelen we ons hormonaal in evenwicht. Uit talloze wetenschappelijke onderzoeken is gebleken hoe belangrijk het voor onze gezondheid is om rekening te houden met dat dag-nachtritme.

Bij een hormonale disbalans kunnen heel wat lichaamsfuncties van slag raken. Gelukkig kun je zelf  veel doen! Hoe goed zorg jij voor jezelf? Ja, dit verhaal ken je nu wel. Ik hoor het je denken, en toch werkt het wel op die manier. Want omdat de hormonen onderling met elkaar samenwerken, begint het probleem vaak ergens anders. Eet je vooral ongezond en bewerkte voeding, dan zullen je darmen daar op reageren en dat heeft effect op je hormonen. Zo zijn er honderden processen die onder invloed van hormonen in beweging worden gezet. Het gaat om het totaalplaatje, niet alleen om goede voeding en voldoende beweging.

Een gezonde leefstijl

Door te letten op voeding, leefstijl en omgeving (milieu) kunnen we onze hormonen wel degelijk in positieve zin beïnvloeden  en daarmee de kans op klachten en ziekten verkleinen of bestaande klachten verminderen. Natuurlijk kunnen we niet alle klachten buiten de deur houden. Rond de menopauze zijn de vrouwelijke hormonen grotendeels ‘op’ en wat je ook eet, je zult ze niet weer in dezelfde mate gaan aanmaken. Toch kan begrip over je hormonen heel erg helpen je fitter en energieker te voelen. Door de keuzes die je maakt in:

• Voeding
• Ontspanning
• Beweging (niet te veel, niet te weinig)
• Slaap
• Stress verminderen
• Zingeving (doen wat voor jou belangrijk is)
• Dag- en nachtritme (belangrijk voor je biologische klok)

Een gezonde leefstijl kan de hormonale verstoring herstellen, en stelt het lichaam in staat zelf allerlei herstelwerkzaamheden uit te voeren. Soms hebben je hormonen net even een duwtje in de goede richting nodig. Kan jij wel wat hulp gebruiken om je hormonen terug in balans te brengen? Of te ontdekken waar bij jou ‘het probleem’ ligt? Neem dan gerust contact met me op, zodat we samen kunnen kijken hoe jij je hormonale balans weer tot rust kan brengen.